Kilka słów wokół powieści kryminalnych.*

Filarem, na którym wspiera się gatunek kryminalny, to pojedynek między intelektem stróża prawa a zbrodniarzem doskonałym.

Krytyk Otto Penzler wymienia:

Powieść detektywistyczną (detective story), którą wyróżnia postać detektywa, który dąży do rozwiązania zagadki. Istotne dla owej odmiany jest to, że ciąg zdarzeń przedstawiany jest z punktu widzenia bohate­ra pozytywnego.

Powieść kryminalną (crime story) tu do głosu dochodzi czarny charakter; niejako on sam opowiada o swoich motywacjach i działaniach. Ten punkt widzenia równoważony jest przez spojrzenie stróża prawa.

Thriller. Dla An­glika thrillerem jest to wszystko, co wy­kracza poza pro-wincjonalne opłotki domu wikarego. Słowem: żywiołem tak pojmowanego thrillera jest akcja. W Ameryce thriller związany jest czę-sto z przedstawianiem tła politycznego, z akcją szpiegowską i walką wywiadów, powiązaniami polityki i świata biznesu i tak dalej.

Cechy dobrego kryminału:

Tytuł powieści kryminalnych – zwykle bywa jedno- lub dwuwyrazowy, odwołuje się albo do kolorów, albo łączy ciemne barwy z pojęciami takimi, jak zbrodnia, strach, niepewność, krew, tajemnica. Musi być metaforyczny, ale stosować metafory silnie skonwencjonalizowane i „nacechowane" klimatem zagadki lub tajemnicy, jaką książka obiecuje. (Mistrz tytułów to np. Harlan Coben z następującymi przykładowymi tytułami swych powieści: Bez skrupułów, Krótka piłka, Bez śladu, Błękitna krew, Jeden fałszywy ruch, Ostatni szczegół, Najczarniejszy strach, Obiecaj mi, Zaginiona, Wszyscy mamy tajemnice, Schronienie, Kilka sekund od śmierci, Mistyfikacja, Klinika śmierci, Nie mów nikomu, Bez pożegnania, Jedyna szansa, Tylko jedno spojrzenie, Niewinny, W głębi lasu, Zachowaj spokój, Na gorącym uczynku, Zostań przy mnie, Sześć lat później, Tęsknię za tobą oraz Michael Connelly, autor następujących powieści: Czarne echo, Czarny lód, Betonowa blondynka, Ostatni kojot, Muzyka z kufra, Schody aniołów, Ciemność mroczniejsza niż noc, Cmentarzysko, Zagubiony blask, Kanał, Wydział spraw zamkniętych, Echo park, Punkt widokowy, Ołowiany wyrok, 9 smoków, Oskarżyciel, Adwokat, Piąty świadek, Poeta, Strach na wróble, Martwy księżyc, Pogoń za pieniądzem, Kroniki Kryminalne).

Pierwsze zdanie powieści kryminalnej – musi być soczyste, gęste i frapujące. Od pierwszej do ostatniej linijki obowiązuje w kryminale zasada: skupiać uwagę czytelnika za wszelką cenę, unikać mowy-trawy, niepotrzebnych scen i wątków, zwyczajnego gadulstwa. (Mistrz pierwszego zdania to np. Jeffery Deaver, który Ogród bestii rozpoczął zdaniem: „Ledwie wszedl do tego mieszkania, wiedzial, ze juz po nim” oraz Jonathan Kellerman, którego Wściekłość tak się rozpoczyna: „W nudną, zimną grudniową sobote, niedlugo po tym, jak Lakersi nadrobili szesnastopunktowy deficyt z pierwszej polowy i pokonali New Jersey, zadzwonil do mnie morderca”).

Ciekawa historia – jest zawsze żywiołem dobrego kryminału; bez eksperymentów i pretensjonalnych udziwnień.

Wiarygodność – dotyczy zarówno detali związanych na przykład z procesem rozkladu ciała, precyzyjnych opisów sekcji zwłok, jak i całego kontekstu intrygi, która zawsze musi pojawić się na jakimś tle – kulturowym, rasowym – mającym w dodatku swój językowy wyraz i smak. Powieści te zawsze osadzone są „gdzieś", a nie w bliżej niesprecyzowanej rzeczywistości. 

Bohaterowie wykreowani w kryminale zapadają w pamięć –
mają swój szczególny rys, stają się swoistymi markami, które są owym magnesem przyciągającym czytelników. Dobry kryminał bez wyrazistych postaci nie istnieje.

Poniżej prezentujemy kreacje wybranych bohaterów słynnych autorów powieści kryminalnych.

Autor       Bohater literacki, którego stworzył Kilka słów o bohaterze


 
 

 


 
 Harlan Coben   Myron Bolitar Były pracownik FBI i agent sportowy, który nieustannie wplątuje się w kryminalne kłopoty.

Harlan Coben


 

 

Myron Bolitar


 

 
Robert Ludlum   Jason Bourne
 

Tajny agent wyszkolony przez CIA. 

Robert Ludlum 


 

 

Jason Bourne


 

 
 Donna Leon    Guido Brunetti Wenecki komisarz policji.

Donna Leon 


 

  Guido Brunetti

 
Jonathan Kellerman     Psycholog-detektyw, najsłynniejszy literacki psycholog dziecięcy.
Jonathan Kellerman 

 

Aleks Delaware


 


    Erast Fandorin  
Boris Akunin
  Erast Pietrowicz Fandorin

Artur Conan Doyle   Sherlock Holmes
Genialny detektyw o bardzo charakterystycznym wyglądzie: szczupła sylwetka, pociągła twarz z orlim nosem, kraciasty płaszcz i nieodłączna fajka.

Arthur Conan Doyle 


 

 

Sherlock Holmes


 

 
Thomas Harris   Hannibal Lecter

Doktor o ponadprzeciętnej inteligencji, który obrał sobie za cel eliminację ze społeczeństwa ludzi, którzy nie zasługują na to, by żyć.

Thomas Harris


 

 

Hannibal Lecter


 

 
Georges Simenon   Jules Maigret
Francuski komisarz znany z zamilowania do fajek, dobrej kuchni i dobrych trunków oraz do mieszanego podejścia do śledztwa – czasem polega na czystej intuicji, a czasem na określonych metodach.

Georges Simenon


 

  Jules Maigret

 
Raymond Chandler   Philip Marlowe Przystojny, prywatny detektyw z Los Angeles, mający duże powodzenie u kobiet, nieco cyniczne poczucie humoru i sklonność do nadużywania alkoholu.

Raymond Chandler


 

 

Philip Marlowe


 


Marek Krajewski    Eberhard Mock Policjant z Breslau, bywalec ekskluzywnych burdeli, wielbiciel dobrej kuchni i trunków.
Marek Krajewski
  Eberhard Mock

 agata  christie   Herkules Poirot

Belgijski oficer policji, który pojawił się w ponad 30 książkach najbardziej znanej na świecie autorki kryminałów.

Agatha Chrisie


 

 

Herkules Poirot


 


Ian Rankin   John Rebus

Inspektor z Edynburga z polskimi korzeniami.

Ian Rankin 


 

 

John Rebus


 


Tom Clancy   Jack Ryan Historyk, analityk CIA, zastępca dyrektora CIA, a ostatecznie prezydent USA.

Tom Clancy


 

 

Jack Ryan


 


John le Carree

 

George Smiley

Brytyjski szpieg o genialnej pamięci.

John le Carreé 


 

 

George Smiley 


 

 
 Henning Mankell
   Kurt Wallander Komisarz z Ystad, nudny policjant i jednocześnie zgorzkniały mężczyzna po czterdziestce z rozbitym życiem osobistym.
 Henning Mankell 
   Kurt Wallander
 
       

Powieści kryminalne dostarczają misternie skonstruowanych zagadek, ale są też formami wglądu w kulturę i życie społeczne. Gdzie zaczynają się i gdzie kończą granice kryminału? Otto Penzler twierdzi, że "granica pomiędzy literaturą kryminalną a klasyczną zatarła się niemal całkowicie. Wybitni autorzy kryminałów tworzą dzieła literackie, a wybitni pisarze mają w swoim dorobku opowiadania i powieści detektywistyczne."

Czy wiecie, że...

Harlan Coben za powieść Nie mów nikomu otrzymał 9 milionów dolarów..?

Nowoczesna zbrodnia to zbrodnia wielkomiejska, ro­dząca się wraz z procesami urbanizacji i industrializacji w XIX wieku. 

Pisanie kryminałów to zwyczajna, ciężka robota. 

Nie wystarczy sam motyw zbrodni, byśmy mówili o kryminale. Z kryminałem mamy do czynienia wtedy, gdy zbrodnia (przestępstwo) oraz akt wykrywania są nieodzowne dla powieściowego sensu i interpretacji utworu. 

Powieść kryminalna  to swoisty indeks zmian w świecie współczesnym, widzianych oczywiście pod określonym kątem i na potrze­by intrygi.

* opracowano na podstawie Krwawej setki Wojciecha Józefa Burszty i Mariusza Czubaja. 

PORTAL KRYMINALNY - poświęcony tematyce kryminalno-sensacyjnej, a na nim - WIELKA MAPA KRYMINAŁU

EUROPEJSKA MAPA DOBREGO KRYMINAŁU
(c)2022, Wszelkie Prawa Zastrzeżone